Zico
Stamgast
Waarom het vandaag de Internationale Dag van de Sekswerker is
"We gaan hier pas naar buiten als onze doelen bereikt zijn. Met opgeheven hoofd." Op 2 juni 1975 bezetten meer dan honderd prostituees de Sint-Nizierkerk in Lyon. Ze protesteren tegen machtsmisbruik door de politie, tegen het stigma en voor betere werkomstandigheden. Na acht dagen werden ze door de politie ontzet, maar de actie luidde een internationale revolte in die ook in ons land weerklank kende. "Die datum is symbolisch als officiële start van de moderne sekswerkersbeweging. Hun stem wordt nu veel meer gehoord", zegt Rodríguez García.
Bijna vijftig jaar later zijn de omstandigheden – althans in België – ietwat verbeterd. Het vernieuwde strafwetboek voorziet in het stapsgewijs uit de criminaliteit halen van prostitutie. Vroeger was er een gedoogbeleid, maar konden sekswerkers bijvoorbeeld geen hypothecaire lening afsluiten. Sinds 1 juni hebben zelfstandige sekswerkers een statuut en kan dat wel.
"Die wet is vrij indrukwekkend, want België is maar het tweede land waar dat gebeurt. Maar qua stigma is er weinig veranderd. Ik vraag me af of dat ooit gaat veranderen. Ik denk niet dat we ooit de dag gaan zien dat het een beroep is als een ander."
Ze waren hét exportproduct van Vlaanderen en het kerkhof was hun ideaal werkterrein: dit wist je nog niet over prostitutie
Van lichtekooi tot gevallen vrouw, van meisje van plezier tot sekswerker: voor vrouwen die zich laten betalen voor seks bestaan evenveel namen als clichés. Ze doen passanten blozen, spreken tot de verbeelding of roepen net weerzin of medelijden op. Op deze Internationale Dag van de Sekswerkers vragen ze wat meer respect. En dat begint bij kennis van zaken, dus bij deze: acht dingen die je moet weten over het beroep dat dan toch niet het oudste ter wereld is.
Het oudste beroep ter wereld?
De grootste clichés durven al eens op een vertaalfout berusten. Dat gebeurde ook met een kleitablet uit Mesopotamië uit 2400 voor Christus. In Soemerisch spijkerschrift staat er een lijst van beroepen en werkplaatsen, en daarin werd verwezen naar een alleenstaande vrouw die werkte in een taverne. "Nadien dacht men onder invloed van de kerk dat zo iemand alleen een prostituee kon geweest zijn, maar daar zijn geen aanwijzingen voor", zegt professor geschiedenis Magaly Rodríguez García (KU Leuven), die onlangs het boek Seks voor geld uitbracht, over de geschiedenis van prostitutie in België. "Bovendien worden er wel andere beroepen opgesomd die dus minstens even oud zijn: kappers, koks, medicijnmannen, priesters. Ruilseks bestaat al heel lang, dat weten we. Al in de Oudheid vond er in onze contreien wellicht commerciële seks plaats. Maar het is nog niet zo lang geleden dat men het effectief als een job ging beschouwen."
Van sekswerker tot hoer, prostituee of meisje van plezier
Words, words, words. Het ene woord is het andere niet. Sekswerker is de term die de sector vandaag zelf verkiest. "Het is een recente term, maar ook één die breder gaat en bijvoorbeeld doelt op pornoacteurs. Prostituee is dan weer een historisch begrip", zegt Magaly Rodríguez García.
Het woord is afkomstig van het Latijnse prostituere, prostare of prostibulum en verwijst naar de plek waar klanten worden geworven: zittend of staand voor de deur van een bordeel. Door de jaren heen deden er veel benamingen de ronde. Van licht meisje, tot gemeen wijf en hoer. "Alleen is het daarbij in middeleeuws bronnenmateriaal moeilijk om een onderscheid te maken tussen sekswerkers, overspelige vrouwen en meisjes die voor het huwelijk seksueel actief waren. Hoe dan ook zijn het geladen benamingen, met een negatieve connotatie. Een reden waarom we het in ons boek nog steeds over prostitutie hebben, is om dat stigma te reflecteren."
Vlaamse vrouwen als exportproduct
Lang voor de Brusselse wafel of de Belgische praline waren de Vlaamse meisjes van plezier een exportproduct bij uitstek. Frows de Flaundres, vrouwen van Vlaanderen, baatten populaire huizen uit in Londen. In vijftiende-eeuws Firenze kwam ruim een derde van de gekende prostituees uit de Nederlanden, en vrouwen uit Atrecht, Brussel en Doornik runden bordelen in Avignon. "Mensen hadden geen eigen badkamer, en gingen naar badhuizen. Stoven, heetten die, omdat er een stoof stond in het midden van de ruimte. Een soort sauna's avant la lettre", zegt Rodríguez García. "Sommige van die stoven waren berucht omdat je er een bad kon nemen met een happy ending. Door de geografische positie langs belangrijke handelsroutes, waren die van Brugge, Brussel en Luik al snel wereldberoemd. Eigenlijk was het middeleeuws sekstoerisme. En die ervaringen namen ze dan mee naar huis."
Niet alleen een vrouwenzaak
Prostitutie, dat is een zaak voor 'gevallen vrouwen', toch? Sinds de jaren 80 weten we wel dat er zoiets bestaat als gigolo's, en dat die eruitzien als een jonge Richard Gere. Maar ook eeuwen en eeuwen geleden deden mannen aan sekswerk, zegt Magaly Rodríguez García. "Alleen is de geschiedenis van die groep moeilijker om te bestuderen. Overheden geloofden rotsvast in het cliché dat vrouwen seks verkochten, en mannen seks kochten. Waren er toch mannen die seks verkochten, dan werd dat in de middeleeuwen in verband gebracht met homoseksualiteit. In de archieven blijft dan alleen een referentie naar sodomie, niet naar sekswerk." Maar er waren ook vrouwen die betaalden voor seks, zegt de historica. "Dat weten we uit liederen, uit gedichten, uit volksverhalen. Fictieve werken die gebaseerd zijn op de realiteit."
Geteld zoals de olifanten
Zijn ze nu met 3.000, 10.000 of 26.000? De wildste cijfers doen de ronde over het aantal prostituees in België. De federale politie schatte in 2015 dat ze met 26.000 zijn. Ter vergelijking: dat zijn er meer dan het totale inwonersaantal van een kleine stad als Diest of Maaseik. "Een hoogst onwaarschijnlijk aantal", zegt professor economische sociologie Stef Adriaenssens (KU Leuven). Hij doet zelf onderzoek naar de branche. "Onlangs maakten we nog een schatting. Voor Vlaanderen en Brussel samen kwamen we uit op 3.000. Zelfs als je voor heel België zou zeggen dat ze met 10.000 zijn, is dat nog een extreem hoog aantal."
De sector is bijzonder moeilijk in kaart te brengen. "Wij gebruiken de capture-recapture methode. Biologen gebruiken die om bijvoorbeeld het aantal olifanten op een bepaalde plaats te tellen. Op basis van observaties in prostitutiebuurten en op het internet doen we tellingen én schatten we hoeveel we er missen. Dat zorgt wel voor enkele blinde vlekken. Het compleet illegale circuit zoals kinderprostitutie, bijvoorbeeld. En etnische niches, zoals Chinese prostituees die alleen voor Chinese klanten werken."
Meer dan 1 miljard omzet
De Nationale Bank becijferde in 2018 dat Belgen meer dan 1 miljard euro per jaar uitgeven aan betaalde seks. Ze deden die raming op basis van onderzoek van Stef Adrianssens uit 2015. 55 procent van die omzet komt uit escortewerk, 17 procent uit raamprostitutie, 14 procent uit massagesalons, 10 procent uit bordelen en seksclubs, en slechts 1 procent uit straatprostitutie. Mannelijke sekswerkers zijn maar goed voor 3 procent van de totale omzet.
"Zeker de bovenste laag verdient er veel geld mee", zegt Adriaenssens. "De gemiddelde transactieprijs varieerde toen van 67 euro bij raamprostitutie tot 148 euro per transactie bij een escort. Maar dat zijn gemiddeldes. We mogen niet vergeten dat er ook een onderlaag is met wanhopige situaties en hele lage verdiensten."
Het is een risicoberoep waarin uitbuiting bestaat, zegt ook Magaly Rodríguez García. "Maar het is zeker niet zo dat elke sekswerker een slachtoffer is. Er zijn er ook voor wie het een beroep is dat hen veel mogelijkheden biedt. Hogere inkomsten, veel flexibiliteit en mobiliteit tussen de verschillende sociale lagen."
Bij kloosters en kerkhoven
Voor de kuise moraal van 16de-eeuws België was prostitutie doodzonde. Maar zo is er niet altijd naar de praktijk gekeken. In de middeleeuwen was betaalde seks niet strafbaar. Religieuze denkers als Augustinus en Thomas van Aquino betoogden zelfs dat de aanwezigheid van prostituees in de samenleving groter kwaad kon voorkomen. Het maakt dat zelfs priester niet altijd zedig de rosse buurten meden. Integendeel: straatprostitutie bloeide vaak in de omgeving van mannenkloosters. In Brussel stonden de straten rond het franciscanenklooster, aan de Beurs, daarom bekend. Ook op het kerkhof rond de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk waren prostituees actief, aangetrokken door celibataire mannen. In Bergen bevond de rue des Fillettes zich nabij het dominicanenklooster, en in Mechelen zochten klanten in de buurt rond de Sint-Janskerk hun gading.
"We gaan hier pas naar buiten als onze doelen bereikt zijn. Met opgeheven hoofd." Op 2 juni 1975 bezetten meer dan honderd prostituees de Sint-Nizierkerk in Lyon. Ze protesteren tegen machtsmisbruik door de politie, tegen het stigma en voor betere werkomstandigheden. Na acht dagen werden ze door de politie ontzet, maar de actie luidde een internationale revolte in die ook in ons land weerklank kende. "Die datum is symbolisch als officiële start van de moderne sekswerkersbeweging. Hun stem wordt nu veel meer gehoord", zegt Rodríguez García.
Bijna vijftig jaar later zijn de omstandigheden – althans in België – ietwat verbeterd. Het vernieuwde strafwetboek voorziet in het stapsgewijs uit de criminaliteit halen van prostitutie. Vroeger was er een gedoogbeleid, maar konden sekswerkers bijvoorbeeld geen hypothecaire lening afsluiten. Sinds 1 juni hebben zelfstandige sekswerkers een statuut en kan dat wel.
"Die wet is vrij indrukwekkend, want België is maar het tweede land waar dat gebeurt. Maar qua stigma is er weinig veranderd. Ik vraag me af of dat ooit gaat veranderen. Ik denk niet dat we ooit de dag gaan zien dat het een beroep is als een ander."
Ze waren hét exportproduct van Vlaanderen en het kerkhof was hun ideaal werkterrein: dit wist je nog niet over prostitutie
Van lichtekooi tot gevallen vrouw, van meisje van plezier tot sekswerker: voor vrouwen die zich laten betalen voor seks bestaan evenveel namen als clichés. Ze doen passanten blozen, spreken tot de verbeelding of roepen net weerzin of medelijden op. Op deze Internationale Dag van de Sekswerkers vragen ze wat meer respect. En dat begint bij kennis van zaken, dus bij deze: acht dingen die je moet weten over het beroep dat dan toch niet het oudste ter wereld is.
Het oudste beroep ter wereld?
De grootste clichés durven al eens op een vertaalfout berusten. Dat gebeurde ook met een kleitablet uit Mesopotamië uit 2400 voor Christus. In Soemerisch spijkerschrift staat er een lijst van beroepen en werkplaatsen, en daarin werd verwezen naar een alleenstaande vrouw die werkte in een taverne. "Nadien dacht men onder invloed van de kerk dat zo iemand alleen een prostituee kon geweest zijn, maar daar zijn geen aanwijzingen voor", zegt professor geschiedenis Magaly Rodríguez García (KU Leuven), die onlangs het boek Seks voor geld uitbracht, over de geschiedenis van prostitutie in België. "Bovendien worden er wel andere beroepen opgesomd die dus minstens even oud zijn: kappers, koks, medicijnmannen, priesters. Ruilseks bestaat al heel lang, dat weten we. Al in de Oudheid vond er in onze contreien wellicht commerciële seks plaats. Maar het is nog niet zo lang geleden dat men het effectief als een job ging beschouwen."
Van sekswerker tot hoer, prostituee of meisje van plezier
Words, words, words. Het ene woord is het andere niet. Sekswerker is de term die de sector vandaag zelf verkiest. "Het is een recente term, maar ook één die breder gaat en bijvoorbeeld doelt op pornoacteurs. Prostituee is dan weer een historisch begrip", zegt Magaly Rodríguez García.
Het woord is afkomstig van het Latijnse prostituere, prostare of prostibulum en verwijst naar de plek waar klanten worden geworven: zittend of staand voor de deur van een bordeel. Door de jaren heen deden er veel benamingen de ronde. Van licht meisje, tot gemeen wijf en hoer. "Alleen is het daarbij in middeleeuws bronnenmateriaal moeilijk om een onderscheid te maken tussen sekswerkers, overspelige vrouwen en meisjes die voor het huwelijk seksueel actief waren. Hoe dan ook zijn het geladen benamingen, met een negatieve connotatie. Een reden waarom we het in ons boek nog steeds over prostitutie hebben, is om dat stigma te reflecteren."
Vlaamse vrouwen als exportproduct
Lang voor de Brusselse wafel of de Belgische praline waren de Vlaamse meisjes van plezier een exportproduct bij uitstek. Frows de Flaundres, vrouwen van Vlaanderen, baatten populaire huizen uit in Londen. In vijftiende-eeuws Firenze kwam ruim een derde van de gekende prostituees uit de Nederlanden, en vrouwen uit Atrecht, Brussel en Doornik runden bordelen in Avignon. "Mensen hadden geen eigen badkamer, en gingen naar badhuizen. Stoven, heetten die, omdat er een stoof stond in het midden van de ruimte. Een soort sauna's avant la lettre", zegt Rodríguez García. "Sommige van die stoven waren berucht omdat je er een bad kon nemen met een happy ending. Door de geografische positie langs belangrijke handelsroutes, waren die van Brugge, Brussel en Luik al snel wereldberoemd. Eigenlijk was het middeleeuws sekstoerisme. En die ervaringen namen ze dan mee naar huis."
Niet alleen een vrouwenzaak
Prostitutie, dat is een zaak voor 'gevallen vrouwen', toch? Sinds de jaren 80 weten we wel dat er zoiets bestaat als gigolo's, en dat die eruitzien als een jonge Richard Gere. Maar ook eeuwen en eeuwen geleden deden mannen aan sekswerk, zegt Magaly Rodríguez García. "Alleen is de geschiedenis van die groep moeilijker om te bestuderen. Overheden geloofden rotsvast in het cliché dat vrouwen seks verkochten, en mannen seks kochten. Waren er toch mannen die seks verkochten, dan werd dat in de middeleeuwen in verband gebracht met homoseksualiteit. In de archieven blijft dan alleen een referentie naar sodomie, niet naar sekswerk." Maar er waren ook vrouwen die betaalden voor seks, zegt de historica. "Dat weten we uit liederen, uit gedichten, uit volksverhalen. Fictieve werken die gebaseerd zijn op de realiteit."
Geteld zoals de olifanten
Zijn ze nu met 3.000, 10.000 of 26.000? De wildste cijfers doen de ronde over het aantal prostituees in België. De federale politie schatte in 2015 dat ze met 26.000 zijn. Ter vergelijking: dat zijn er meer dan het totale inwonersaantal van een kleine stad als Diest of Maaseik. "Een hoogst onwaarschijnlijk aantal", zegt professor economische sociologie Stef Adriaenssens (KU Leuven). Hij doet zelf onderzoek naar de branche. "Onlangs maakten we nog een schatting. Voor Vlaanderen en Brussel samen kwamen we uit op 3.000. Zelfs als je voor heel België zou zeggen dat ze met 10.000 zijn, is dat nog een extreem hoog aantal."
De sector is bijzonder moeilijk in kaart te brengen. "Wij gebruiken de capture-recapture methode. Biologen gebruiken die om bijvoorbeeld het aantal olifanten op een bepaalde plaats te tellen. Op basis van observaties in prostitutiebuurten en op het internet doen we tellingen én schatten we hoeveel we er missen. Dat zorgt wel voor enkele blinde vlekken. Het compleet illegale circuit zoals kinderprostitutie, bijvoorbeeld. En etnische niches, zoals Chinese prostituees die alleen voor Chinese klanten werken."
Meer dan 1 miljard omzet
De Nationale Bank becijferde in 2018 dat Belgen meer dan 1 miljard euro per jaar uitgeven aan betaalde seks. Ze deden die raming op basis van onderzoek van Stef Adrianssens uit 2015. 55 procent van die omzet komt uit escortewerk, 17 procent uit raamprostitutie, 14 procent uit massagesalons, 10 procent uit bordelen en seksclubs, en slechts 1 procent uit straatprostitutie. Mannelijke sekswerkers zijn maar goed voor 3 procent van de totale omzet.
"Zeker de bovenste laag verdient er veel geld mee", zegt Adriaenssens. "De gemiddelde transactieprijs varieerde toen van 67 euro bij raamprostitutie tot 148 euro per transactie bij een escort. Maar dat zijn gemiddeldes. We mogen niet vergeten dat er ook een onderlaag is met wanhopige situaties en hele lage verdiensten."
Het is een risicoberoep waarin uitbuiting bestaat, zegt ook Magaly Rodríguez García. "Maar het is zeker niet zo dat elke sekswerker een slachtoffer is. Er zijn er ook voor wie het een beroep is dat hen veel mogelijkheden biedt. Hogere inkomsten, veel flexibiliteit en mobiliteit tussen de verschillende sociale lagen."
Bij kloosters en kerkhoven
Voor de kuise moraal van 16de-eeuws België was prostitutie doodzonde. Maar zo is er niet altijd naar de praktijk gekeken. In de middeleeuwen was betaalde seks niet strafbaar. Religieuze denkers als Augustinus en Thomas van Aquino betoogden zelfs dat de aanwezigheid van prostituees in de samenleving groter kwaad kon voorkomen. Het maakt dat zelfs priester niet altijd zedig de rosse buurten meden. Integendeel: straatprostitutie bloeide vaak in de omgeving van mannenkloosters. In Brussel stonden de straten rond het franciscanenklooster, aan de Beurs, daarom bekend. Ook op het kerkhof rond de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk waren prostituees actief, aangetrokken door celibataire mannen. In Bergen bevond de rue des Fillettes zich nabij het dominicanenklooster, en in Mechelen zochten klanten in de buurt rond de Sint-Janskerk hun gading.
dit is voor alle dames sorry dat er zo weinig aan jullie is gedacht ik schaam mij er wel een beetje voor 
want wat moeten we toch zonder onze vriendinnen 
allemaal lieve groetjes 
