Stealthing, het stiekem afdoen van een condoom tijdens de seks, wordt in de nieuwe zedenwet, net zoals in het buitenland, expliciet strafbaar gesteld.
ANNEKE STOFFELEN EN EMMA RUITER
Stealthing is 'een rechtstreekse aantasting van de seksuele integriteit', mede door het risico op een soa of een ongewenste zwangerschap, schrijft minister Dilan Yesilgöz van Justitie aan de Tweede Kamer. Om die reden wordt het stiekem afdoen van een condoom tijdens de seks in de nieuwe zedenwet opgenomen als een voorbeeld van misleiding die kan leiden tot vervolging voor verkrachting, blijkt uit een nota die Yesilgöz vorige week aan de Kamer stuurde.
Er wordt in Den Haag al sinds 2021 gewerkt aan de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven. Die bepaalt dat seks zonder instemming strafbaar wordt - het is dan niet nodig om te bewijzen dat er sprake was van dwang. Stealthing wordt in die wet opgenomen als een situatie van misleiding waarbij er per definitie geen sprake is van instemming. Dat is het gevolg van een advies van de Raad van State. Die wees er in het najaar op dat het bedrog over een voorbehoedsmiddel in andere landen, waaronder België, wél expliciet strafbaar is gesteld en adviseerde de minister daar duidelijk over te zijn.
Aangifte
Wereldwijd is er de afgelopen jaren meer aandacht gekomen voor de ingrijpende gevolgen van stealthing. De vraag is of dat betekent dat het steeds vaker gebeurt dat sekspartners zich stiekem van een condoom ontdoen, of dat dit altijd al gebeurde maar er niet over werd gepraat.
'Ik vermoed dat dit al decennialang gebeurt, maar dat er gewoon nog geen woord voor was', zegt de oprichter van de website Stealthing.nl, die vanwege haar nare persoonlijke ervaring met het onderwerp anoniem wil blijven. Ze richtte de website in 2019 op om meer bekendheid te geven aan het fenomeen, nadat ze zelf twee jaar daarvoor slachtoffer werd van stealthing. 'Toen ik daarna bij de huisarts zat voor een koperspiraal, raadde die mij aan contact te zoeken met het Centrum Seksueel Geweld en om eventueel ook aangifte te doen. Toen realiseerde ik me eigenlijk pas dat dit een misdrijf was.'
Ze deed inderdaad aangifte. Het kwam niet tot een rechtszaak, mede omdat stealthing niet in de huidige strafwet is opgenomen. 'De website heb ik opgezet zodat andere slachtoffers informatie kunnen vinden waar ze mogelijk steun aan hebben, maar ook om meer bekendheid te geven aan dit fenomeen en om het strafbaar te krijgen.'
Consent
Bij het landelijke Centrum Seksueel Geweld bieden hulpverleners al een aantal jaar hulp aan mensen die stealthing hebben meegemaakt, vertelt directeur Iva Bicanic. Wie zich meldt met een verhaal over condoombedrog, krijgt daar dezelfde behandeling als andere slachtoffers van seksueel geweld: medische zorg om een soa en zwangerschap te voorkomen, uitleg over eventueel contact met de politie en psychologische zorg. 'Mensen moeten hun oogkleppen afdoen en begrijpen dat seksueel misbruik in allerlei vormen kan voorkomen', zegt Bicanic. 'Stealthing is er daar een van.'
Stealthing wordt al vervolgd als seksueel misbruik in landen als Zwitserland, België en verschillende delen van Australië. Ook Californië nam als eerste Amerikaanse staat eind 2021 een wetsvoorstel aan dat stealthing strafbaar stelt. In al die landen ligt de focus op consent, het feit dat beide sekspartners toestemming moeten geven voor seksuele handelingen.
Zo is in België vorig jaar in een wetswijziging vastgelegd dat die toestemming 'op elk ogenblik voor of tijdens de seksuele handeling' kan worden ingetrokken. In Duitsland is de zedenwet al in 2016 verruimd. Daar werd vorig jaar een vrouw veroordeeld voor stealthing, nadat zij gaatjes had geprikt in het condoom om zonder overleg zwanger te kunnen raken van haar sekspartner - iets wat overigens niet lukte.
Rechtsstaat
Hoe vaak stealthing voorkomt en of het toeneemt, is niet duidelijk. Er is weinig onderzoek naar gedaan. In Australië kwamen in 2018 wel alarmerende cijfers naar boven in een studie onder tweeduizend bezoekers van een soa kliniek in Melbourne: eenderde van de vrouwen en eenvijfde van de mannen zei ooit te maken hebben gehad met condoombedrog. De onderzoekers waarschuwen dat de resultaten niet representatief zijn voor de gehele bevolking, omdat de onderzochte kliniek verhoudingsgewijs meer wordt bezocht door sekswerkers en mannen die seks hebben met mannen. De cijfers waren mede aanleiding voor sommige Australische regio's om stealthing strafbaar te stellen.
In Nederland is de wetswijziging dus nog niet doorgevoerd, maar het Openbaar Ministerie (OM) leek dinsdag toch alvast een signaal te willen geven. Twee jongemannen hoorden de eis van 12 maanden celstraf omdat zij zonder medeweten van hun bedpartner geen condoom gebruikten. Het OM vroeg de rechtbank de mannen te veroordelen voor verkrachting. Of de rechter daarin meegaat, zal over twee weken blijken.